 |
|
|
| Autor |
Wiadomość |
bolas
kapral podchorąży
Dołączył: 05 Sie 2005
Posty: 13056
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 27 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: II Rzeczpospolita
|
 Wysłany: Wto 0:13, 17 Lut 2009 Temat postu: Bitwa mszczonowska 31 pSK |
|
|
Bardzo ciekawy artykuł o walkach 31pSK pod Mszczonowem, cytuję za forum "Odkrywcy".
Oryginał opublikowano tu:
[link widoczny dla zalogowanych]
| PiotrRadz napisał: | BITWA MSZCZONOWSKA 31 PUŁKU STRZELCÓW KANIOWSKICH
Mszczonów (obecnie miasto w powiecie żyrardowskim - 6323 mieszkańców) z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej stał się na swoje nieszczęście szczególnie istotnym punktem komunikacyjnym na trasie niemieckiej ofensywy. Najpierw wycofywały się tędy oddziały Armii „Łódź”, później przetoczyły się po jego ulicach niemieckie kolumny pancerne prące na Warszawę, następnie 11 września miasto zostało odbite brawurowym nocnym atakiem 31 pułku Strzelców Kaniowskich, którym dowodził ppłk Wincenty Wnuk. Za ten chwalebny wyczyn, który wpisał się do historii pamiętnego września jako jedno z najwspanialszych zwycięstw polskiego żołnierza, Niemcy zemścili się okrutnie. Stanisław Kasperkiewicz- kierownik ówczesnej miejscowej Publicznej Szkoły Powszechniej nr 1, w szkolnej kronice skwitował ich barbarzyństwo następująco: „...Za mało napisał Blasco Ibanez w „Czterech jeźdźcach Apokalipsy”. „Kulturalni” Niemcy pokazali właściwe oblicze. Nie wiadomo, czy któreś miasto już w pierwszych dniach wojny złożyło taki haracz krwi i mienia, jak nieszczęśliwy Mszczonów”.
Miasto oddalone od Warszawy o niecałe 50 km było 6 września 1939 r. miejscem postoju sztabu Armii „Łódź”, którą dowodził gen. dyw. Juliusz Rómmel. Generał wraz ze swoimi sztabowcami zajął domy leżące przy ulicy Warszawskiej. Jego pozostali żołnierze rozlokowali się na terenie całego miasta. Około godziny 15.00, gdy Niemcy wykryli pozycje polskiego wojska, rozpoczął się atak lotniczy. Kolejne eskadry zaczęły nadlatywać na Mszczonów o godzinie 16.00.Wtedy to gen. Rómmel został ranny w rękę. Niemieckie lotnictwo dokonało wielu zniszczeń. Na Mszczonów zrzucono ponad 70 bomb burzących i kilkanaście zapalających. Odpór niemieckim lotnikom dawało polskie działko przeciwlotnicze. W wyniku bombardowania zabitych zostało 19 mszczonowian i sześciu żołnierzy, w tym por. Stefan Niesiołowski. Zniszczeniu uległo 30 budynków. Po ustaniu bombardowań sztab Armii Łódź opuścił Mszczonów. W tym czasie przez miasto cały czas ciągnęły kolumny wycofującego się wojska i uciekającej ludności cywilnej. Następny duży nalot powtórzył się 7 września. Trwał dwie i pół godziny. Lotnicy niemieccy czuli się bezkarni. Schodzili na niewielkie wysokości i strzelali do uciekinierów z broni pokładowej. Zginęło wtedy 9 osób cywilnych i dwóch żołnierzy. 8 września pojawiły się w Mszczonowie pierwsze hitlerowskie czołgi. Miasto położone na drodze do stolicy był bardzo ważnym punktem tranzytowym. Sunęły przez nie zmotoryzowane wojska Wehrmachtu, które parły na Warszawę. Hitlerowcy rozpoczęli swoje rządy w mieście od egzekucji 10 polskich jeńców i jednego cywila, których rozstrzelano na placu przy ulicy Grójeckiej. W nocy 9 września wybuchła w Mszczonowie strzelanina, której powody do dziś są niejasne. Podobno rozpoczął ją pijany żołnierz niemiecki, który zastrzelił innego Niemca. Winę za ten incydent zrzucono na miejscową ludność. W odwecie kilka mszczonowskich rodzin rozstrzelano. Niemcy palili sukcesywnie budynek po budynku. Mszczonowianie ginęli także w płomieniach swoich domostw. W sumie tej nocy życie straciło 25 mieszkańców.
W niedzielę 10 września do Mszczonowa przybyły jednostki tyłowe XVI Korpusu Pancernego. Niemcy rozlokowali swoje czołgi, ciągniki artyleryjskie oraz ciężarówki: wzdłuż ulicy Rawskiej, na Placu Piłsudskiego, Nowym Rynku, a także na polu za tzw. starym cmentarzem. Hitlerowcy byli pewni siebie. Sprawiali wrażenie silnych i niezwyciężonych. Zastraszeni mszczonowianie nie przypuszczali wtedy, że lada chwila żołnierz polski złamie pychę bezwzględnego najeźdźcy.
O czwartej nad ranem 11 września mieszkańców Mszczonowa wyrwały ze snu odgłosy walki i blask bijący od płonących niemieckich wozów bojowych. Cofający się znad Warty 31 pułk Strzelców Kaniowskich pod dowództwem ppłk. Wincentego Wnuka całkowicie zaskoczył niemieckie oddziały.
Jednak zanim Kaniowszczycy dotarli do Mszczonowa, aby odnieść w nim zwycięstwo, musieli przejść przez prawdziwe piekło. Tak odwrót z okolic rodzinnego Sieradza wspomina działonowy Stanisław Świerczyński:
„Naloty lotnicze, wybuchy bomb i świst kul towarzyszyły naszym oddzia¬łom na całej trasie odwrotu. Spotykane mniejsze oddziały Niem¬ców były spychane z drogi marszu ogniem i bagnetem. [...] Codziennie rosły straty w ludziach i sprzęcie. W lasach i przy drogach, w naprędce wykopanych mogiłach, pozostawali nasi towarzysze broni, synowie tej ziemi.”
Przed atakiem na Mszczonów żołnierze 31 pSK mieli krótki odpoczynek w lesie położonym pomiędzy Puszczą Mariańską a Studzieńcem (11 kilometrów na zachód od miasta). Tu wzmocnili swój skład osobowy i dozbroili się. Do pułku dołączyło wtedy wielu żołnierzy z rozbitych jednostek. Wojsko było wyczerpane, jednak gorsze od zmęczenia było poczucie klęski. Niemcy byli wszędzie i mieli zdecydowaną przewagę w powietrzu. Ich kolumny pancerne wprost przygniatały swoją potęgą. Złość i chęć rewanżu paliła Kaniowszczyków niczym ogień. Z pogardą spoglądali na innych żołnierzy, którzy włóczyli się po lasach bez broni i nie chcieli już podejmować walki z najeźdźcą. Od jednego z nich usłyszeli nawet, że Niemcy nie są tacy źli, bo przecież dali mu piwo i pozwolili jechać do domu. Taka postawa gorszyła podkomendnych Wincentego Wnuka. Podpułkownik objął dowództwo nad pułkiem w przeddzień wybuchu wojny tym większa jest więc jego zasługa, że jako nowy dowódca potrafił w tych trudnych chwilach utrzymać w jednostce dyscyplinę i skutecznie podgrzewać ducha bojowego.
Pobyt w Puszczy Mariańskiej bardzo skrótowo relacjonuje por. Stefan Piński (dowódca zwiadu konnego 31 pSK): „Było tam (w lasach wokoło Puszczy Mariańskiej-przyp. red.) już dużo wojska wszelakiego rodzaju broni. Ludzie prze¬ważnie z rozbitych jednostek, błąkający się, zdezorientowani, bezradni. Dostałem polecenie od dowódcy pułku spenetrowania lasu i ściągnięcia ludzi pragnących w dalszym ciągu walczyć z najeź¬dźcą. Szczególną uwagę miałem zwrócić na armatki przeciwpan¬cerne, niezawodną broń w zwalczaniu czołgów. Plon był obfity. Uzyskałem kilka tak potrzebnych działek z pełną obsługą i amu¬nicją, trochę szeregowych, kilkunastu oficerów a nawet dwie bate¬rie artylerii z jaszczami amunicyjnymi.”
Po wzmocnieniu w Puszczy Mariańskiej Kaniowszczycy wyruszyli na Mszczonów w liczbie ok.1000 żołnierzy. W monografii Strzelców Kaniowskich tak ich marsz opisuje dr Witold Jarno- „Przed świtem 11 września żołnierze 31 pSK dotarli w okolice Mszczonowa. W straży przedniej szedł I batalion mjr Bolesława Raczkowskiego wzmocniony pułkowym plutonem artylerii piechoty por. Witolda Szpilewskiego. Za nim maszerował 111 batalion mjr Tadeusza Ujwarego i część II batalionu pod dowództwem kpt. Feliksa Sitnego, za którymi podążał III dywizjon 10 pal mjr Michała Borka, tabory pułku oraz niedobitki 30 pal ppłk. Zygmunta Lewandowskiego i 13 dak ppłk. Janusza Grzesły.”
Ostatnie chwile przed bitwą we wspomnieniach działonowego Stanisława Świerczyńskiego wyglądały następująco: „Dochodziła godzina 3, a może 4 po północy. W miejscu postoju dowódcy pułku dał się zauważyć ożywiony ruch. Niebawem podszedł do mnie szef plutonu artylerii sierż. Dobrakowski i powtórzył rozkaz dowódcy pułku, ażeby natychmiast maszerować z działonem za szpicą w kierunku miasta Mszczonowa. Wydałem krótką komendę i zaprzęgi ruszyły za mną w nakazanym kierunku. Utrzymywaliśmy łączność. Szpica posuwała się raz wolniej, raz szybciej. W niedalekiej odległości od działonu szedł pułkownik Wnuk, a obok niego człowiek w cywilnym ubraniu. Był to miesz¬kaniec Mszczonowa, wskazywał drogę do miasta i informował o rozlokowaniu Niemców w okolicy. Doszliśmy do pierwszych zabu¬dowań miasteczka. Wąska ulica od strony Żyrardowa prowadziła do rynku, gdzie krzyżowały się główne drogi. Zatrzymaliśmy się. Nastała chwila wyczekiwania. Wreszcie błysnęła nad miastem ra¬kieta, umówiony znak, że kapral Ciupek doszedł z drużyną do wyznaczonego miejsca.
Ruszyliśmy galopem. Przy zbiegu ulicy z rynkiem zatrzymałem działon z jednoczesną komendą do odprzodkowania. Tu pozostały zaprzęgi, natomiast samą armatę wtoczyliśmy na rynek. Wymagało to dużego wysiłku, gdyż droga prowadziła lekko pod górę. W następnej kolejności obsługa działa doniosła skrzynki z amunicją. Cały ten manewr odbył się szybko i cicho. Działo stanęło na stanowisku po północnej stronie rynku. Był to mały ryneczek w kształcie kwadratu o boku około 100 m.”
Koła armaty były owinięte szmatami, aby nie ich stukot nie zaalarmował Niemców. Podpułkownik Wnuk chciał w pełni wykorzystać efekt zaskoczenia. Udało się. Niemcy pomimo tego , że byli o wiele liczniejsi i lepiej uzbrojeni znaleźli się w bardzo trudnym położeniu. Nasza artyleria i ciężkie karabiny maszynowe zajęły dogodne pozycje. Jeden z żołnierzy obsługujący ckm po latach tak opisywał początek bitwy (cyt. zaczerpnięty ze „Strzelców Kaniowskich” dr Witolda Jarno to prawdopodobnie fragment relacji por. Malanowicza):
„Kazałem zdjąć cekaemy z wózków [już za Świnicami- przyp. red.], żeby nie było terkotu, chrzęstu uprzęży, nieśliśmy sprzęt na plecach i tak po cichu doszliśmy do rogatek Mszczonowa. [...] Uderzyliśmy na Mszczonów pod osłoną naszej artylerii. Wdarliśmy się do miasta i ustawialiśmy zaraz karabiny maszynowe na wszystkich skrzyżowaniach i wylotach dróg. [...] Zrobiliśmy duże zamieszanie na tyłach niemieckich, bo oni sądzili, o czym dowiedziałem się później, że nasze działanie pod Mszczonowem odbywa się w powiązaniu z natarciem generała Kutrzeby spod Kutna i Bzury.”
Decydujące walki bitwy o Mszczonów rozegrały się na Placu Piłsudskiego i ulicy Rawskiej. Niemców zgrupowanych w tym rejonie skutecznie raził ogień z działa Stanisława Świerczyńskiego.
„Wdarliśmy się w sam środek kolumny niemieckich czołgów -relacjonuje działonowy Świerczyński- Po przeciwnej stronie rynku, u wylotu ulicy, w lewym narożniku /obecnie ul. Sienkiewicza/, stał zwrócony do nas bokiem duży czołg. Kilka metrów dalej był widoczny tył drugiego czołgu. […] Po komendzie; "celuj wprost" i "ognia", posłuszne działo zionęło ogniem na wskazany cel. Odgłos wystrzałów odbił się dalekim echem i zmącił ciszę śpiącego jeszcze miasteczka. Dwa pociski: jeden, po drugim ugodziły celnie stalowego olbrzyma i unieruchomiły na zawsze.
Przebudzona załoga niemiecka, ostrzeliwana z broni ręcznej i maszynowej przez strzelców z kompanii por. Janiaka, nie zdążyła dojść do czołgu przed jego zniszczeniem. […] Tymczasem następny czołg, widoczny tylko częściowo, cofnął się i lufa jego działka zaczęła się obracać w kierunku naszego stanowiska. Bez wahania wydałem nową komendę „ognia". Znowu kolejny pocisk uderzył z hukiem w opancerzony kadłub. Wyrwana i podrzucona w górę pokrywa włazu spadła z brzękiem na twardy bruk, zaś karabin maszynowy czołgu przestał terkotać.”
Atak Kaniowszczyków rozwijał się w niesamowitym tempie. Miasto było ostrzeliwane przez haubice ustawione w okolicach wsi Czekaj. Poważne straty zadawały Niemcom pułkowe działa operujące na ulicach Mszczonowa. Spustoszenie siały ponadto ciężkie karabiny maszynowe, z kompanii por. Malanowicza [por. Antoni Malanowicz dowódca 3 kompanii CKM]. Punkty oporu nieprzyjaciela w mszczonowskich kamienicach likwidowali spragnieni zwycięstwa piechurzy. Tak ich działanie opisuje Piotr Kukuła w książce „Maszerują Strzelcy”: „Pierwszy batalion wkroczył do miasta tuż za strażą przednią. Na przedzie szła kompania kapita¬na Czyża. Pierwszy pluton porucznika Dębskiego, posuwa¬jący się lewą stroną autostrady, obrzucał granatami bu¬dynki, w których bronili się Niemcy. Północnym skrajem miasteczka biegły dwa plutony, które prowadził kapitan Czyż. Miały one odciąć Niemcom drogę ucieczki w kierun¬ku Warszawy. Kiedy pierwszy pluton znalazł się koło koś¬cioła, posypały się na niego zza muru cmentarza pociski cekaemu. Jeden z pocisków ugodził kaprala Wałeckiego. Jęknął i padł na bruk. Sierżant Ziółkowski, kapral Ciupek, Włodek i Kołodziejczyk ukryli się za betonowym słu¬pem i rzucili stamtąd granaty.”
Nikt się nie oszczędzał. Żołnierze mieli w końcu możliwość wykazania się swoimi umiejętnościami. Teraz to oni byli w natarciu, a wróg ustępował im pola. Działanie strzelców wspierała piekielnie skuteczna armata działonowego Świerczyńskiego. Jej wtoczenie na rynek, w samo centrum zgrupowania niemieckiego, było posunięciem, które niewątpliwie przesądziło o losach całej bitwy. Po zlikwidowaniu dwóch czołgów stojących w południowo-wschodnim rogu Placu Piłsudskiego Świerczyński wraz z podkomendnymi bezlitośnie brał na cel kolejne pojazdy wroga:
„Spojrzałem w ulicę biegnącą w lewo od naszego stanowiska /obecnie ul. Warszawska- przyp. red/. W odległości około 300 metrów spo¬strzegłem nieprzyjacielski samochód ciężarowy. Do samochodu biegło kilku niemieckich żołnierzy. Chwyciłem za drążek celowniczy, obsługa za koła i działo szybko skierowaliśmy w tę stronę. Zdążyliśmy wyprzedzić biegnących Niemców. Wystrzeliliśmy i już pierwszy pocisk trafił samochód. Zapalona benzyna w motorze spowodowała dalsze jego zniszczenie.
Bacznie obserwowałem wyloty wszystkich ulic. Ukazał się nowy cel. Nadrzuciliśmy działo do strzału w nowym kierunku. Oto w głębi ulicy dochodzącej do rynku, od strony Piotrkowa, zobaczyłem wyjeżdżający z bramy na ulicę samochód. W deskach samochodu, pod plandeką tłoczyli się Niemcy w hełmach na głowach. Odległość około 400 m. Po drugim wystrzale samochód podskoczył i zarył się bokiem w ulicznym rynsztoku. Niemcy zeskakiwali i kryli się w ciemnej ulicy.
Ogień z naszego działa nie pozwalał wrogowi skoncentrować się i uderzyć na nas z całą siłą. Kilka niemieckich po¬cisków uderzyło w pobliskie zabudowania. Posypały się gruzy.
Ochotę do walki odbierało wrogowi również drugie nasze działo plut. F.Urbaniaka, zajmujące stanowisko poza miastem od strony Skierniewic. Strzelaliśmy dość szybko, pomimo trud¬ności w znalezieniu oparcia dla działa na twardym bruku. Po każdym wystrzale armata cofała się do tyłu na kilka kroków. Dlatego, natychmiast po każdym strzale, przetaczaliśmy działo na poprzednie miejsce.”
Niemcy próbowali przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę. Stało się to realne gdy do walki włączył się prawdziwy żelazny potwór- Pzkpfw IV. Olbrzymia jak na tamte czasy, ważąca około 20 ton maszyna mogła wprowadzić niemałe zamieszanie w polskich szeregach. Tak pojawienie się czołgu i jego szybki koniec opisuje Piotr Kukuła w książce „Maszerują Strzelcy”.
„Zza kościoła [z Parku Saskiego na wysokości skrzyżowania ulic Grójeckiej i Rawskiej- przyp. red.] wynurzył się olbrzymi czołg. Posuwał się powoli [w stronę rynku -przyp. red] strzelając z karabinu maszynowego. I wtedy wkroczył do miasta pro¬wadzony przez adiutanta dowódcy pułku, kapitana Ogrod¬nika, pluton dział przeciwpancernych. Kanonierzy, łamiąc opłotki, toczyli działa na zasłonięte stanowiska, kierując, lufy na drogi wylotowe z miasta. Kapitan dostrzegł czołg strzelający do pierwszego plutonu.
— Ognia! — zawołał.
Zawył silnik czołgu, wieżyczka z lufą działa obróciła się w kierunku stanowisk polskich dział przeciwpancernych. Działa znowu strzeliły. Z czołgu buchnęła chmura dymu. Z włazu wychodzili Niemcy z podniesionymi rękami. Ka¬pitan zrobił kilka kroków do przodu i zatrzymał się jak rażony. Nastąpił gwałtowny wybuch, czołg wyleciał w po¬wietrze, rozerwany pękającą amunicją”.
W tym samym czasie między kościołem a wjazdem na rynek kapitan Skorupski kierował walką batalionu. „Było to bardzo trudne za¬danie [pisze Piotr Kukuła w „Maszerują Strzelcy”]. W zamieszaniu pojawiali się żołnierze coraz to in¬nych kompanii, różne grupy strzelców wdzierały się do domów, przebiegały uliczki. Nagle wśród tego zamętu po¬sypały się na polskie oddziały serie pocisków z cekaemu. Kilku żołnierzy padło na bruk. Serie szły z wieży kościoła. Kapitan Skorupski wskazał ją prowadzonej przez kaprala grupie żołnierzy.
— Za mną! — zawołał kapral.
Wkrótce cekaem na wieży kościelnej zamilkł.”
Jednak do końca walki było jeszcze daleko. Niemcy cały czas zagorzale się bronili. W następnym bitewnym epizodzie ponownie główną rolę zagrała armata działonowego Świerczyńskiego: „Nieprzyjaciel czaił się ze wszystkich stron [wspomina Stanisław Świerczyński]. Daleko w ulicy, gdzie leżał na boku zniszczony samochód, coś zamigotało [ul. Rawska za skrzyżowaniem z ulicą Zarzeczną- przyp. red]. Spojrzałem przez lornetkę i zobaczyłem dwa czarne, żela¬zne cielska, wyłaniające się z mroku. Warcząc coraz wyraźniej, zbliżały się do rynku.
Wydałem krótką komendę. Gorączkowe, ale sprawne ruchy dobrze wyszkolonych chłopców przy dziale, powodowały wystrzał po wystrzale. Czołgi były już blisko rynku. Nasze pociski rwały się obok nich, ale twarde, opancerzone boki wytrzymywały uderzenia granatów.”
Jak pisze Piotr Kukuła na sunące szosą czołgi spadł nie tylko ogień kanonierów. Drogę zagrodziła im także kompania porucznika Janiakowskiego, która obrzuciła je granatami. To prawdopodobnie dlatego czołgi na chwile zatrzymały się. Atak strzelców dał krótką chwilę wytchnienia działonowemu Świerczyńskiemu i jego podkomendnym. Tak oto wspomina on ten moment:
„Wreszcie czołgi stanęły. Przerwałem ogień. Zorientowałem się, że należy oszczędzać amunicję, gdyż w skrzyni pozostały jesz¬cze dwa pociski.
Obsługa pobiegła po następną skrzynię z amunicją. Tymczasem, jeden z dwóch ostrzeliwanych czołgów, jadący na drugiej pozycji zatrzymał się tylko na chwilę. Zapuścił ponownie motor, minął stojącego przed nim rozbitka i warcząc potężnie wjechał na rynek.
Przy dziale byłem sam. Gwałtownie narzuciłem drążkiem działo, nastawiłem przyrządy do strzału wprost, otworzyłem zamek, chwyciłem przedostatni pocisk ze skrzyni i załadowałem. W tym momencie przybiegł z pomocą sierż. Dobrakowski i wyręcza¬jąc mnie, zamknął zamek.
Czołg był już pośrodku rynku. Bardzo blisko, bo zaledwie 50 m przed lufą armaty. Najwyższy czas. Szarpnąłem za sznurek. Wystrzał. Rozległ się donośny huk i odgłos bliskiego uderzenia. Szczęk łamanego żelaza i zwiększony warkot motoru zlały się w jeden, krótki zgrzyt i wszystko ucichło.
Przez opadający dym zobaczyłem podnoszącą się pokrywę czołgu, z włazu wyłoniła się postać niemieckiego czołgisty z granatem w podniesionej ręce. Chwyciłem za „Visa”, ale w tym momencie Niemiec, zeskakując z czołgu - rzucił granatem w moją stronę. Pochyliłem się za tarczą działa. Część odłam¬ków przeleciała ze świstem nad głową, inne uderzyły o tarczę. Jakiś rykoszet lecący dołem, przeleciał pod tarczą i rozerwał mi zewnętrzną stronę cholewy prawego buta powyżej ostrogi. Rozbity olbrzym stał na samym środku rynku. Okazało się, że był to ostatni z atakujących nas czołgów w tej bitwie.
Stałem oszołomiony przy dziale i drżącą rękę położyłem na gorącej jeszcze lufie. Co by było, gdyby czołg wytrzymał ude¬rzenie pocisku? Na powtórzenie strzału nie starczyłoby już czasu.”
Niemiecki opór osłabł. To co działo się dalej Piotr Kukuła opisuje następująco: „Mszczonów został ze wszystkich stron otoczony przez polskie oddziały. Karabiny maszynowe i działa przeciw¬pancerne zamknęły drogi wylotowe z miasta. Niemcy zna¬leźli się w potrzasku. Tylko nieznaczna część pojazdów i lekkich czołgów umknęła na wschód. [ucieczkę skutecznie utrudniał silny ostrzał ulic wylotowych z miasta prowadzony przez baterie III dywizjonu 10 pal- źródło Witold Jarno monografia Strzelcy Kaniowscy- przyp. red.]
Kapral Pietrzak, dowódca pierwszej drużyny z siódmej kompanii, zamykał drogę odwrotu na jednej z bocznych uliczek. Z pobliskiego folwarku [prawdopodobnie Folwark Józefpol, czyli okolice obecnej ulicy Józefpolskiej- przyp. red.] wyjechał samochód oso¬bowy i popędził w stronę miasta.
— Ognia! — wydał komendę kapral.
Samochód gwałtownie skręcił i przewrócił się. Kapral Pietrzak podszedł do pojazdu. Znajdowało się w nim dwóch niemieckich oficerów. Byli zabici. Jeden z nich, podpułkownik, dowódca jednostki pancernej, trzymał w zaciśniętej dłoni pistolet, drugi miał przy sobie żelazną ka¬setę i mapy. Chcieli dostać się do miasta, aby zorganizo¬wać obronę.
Działa przeciwpancerne niszczyły nieprzyjacielskie sa¬mochody i lekkie czołgi zamieniając je w bezużyteczne żelastwo. Niemieccy żołnierze biegali bezładnie to w tę, to w tamtą stronę, przeważnie bez mundurów i boso, rażeni ogniem broni maszynowej. W różnych miejscach miasta wybuchały pożary.”
W centrum miasta złamano opór niemiecki i to tu zdecydowano o powodzeniu natarcia. Nie można jednak lekceważyć tego co działo się w bocznych uliczkach miasteczka oraz na jego obrzeżach. Gdyby nie sprawy manewr oskrzydlenia miasta od strony północnej z pewnością Niemcom udało by się wprowadzić do walki pozostałe swoje czołgi. Tak się jednak nie stało. Strzelcy w żadnym mszczonowskim zakamarku nie dali Niemcom zorganizować skutecznej obrony. Gdzie trzeba było bili się z wrogiem na bagnety. Dla żołnierzy Wehrmachtu była to przerażająco krwawa noc. Natomiast strat wśród żołnierzy polskich jak wynika z relacji uczestników walk było zadziwiająco mało. Zginęło zaledwie trzech strzelców.
31 pSK pokonał w Mszczonowie tyłowe pododdziały XVI KPanc. W ich skład wchodziły tabory i służby zarówno XVI KPanc, jak też 1 i 4 DPanc oraz 31 DP. Strzelcy zniszczyli też kompanię propagandową Luftwaffe oraz kolumnę samochodów z 1 DPanc, które przybyły do Mszczonowa tuż przed samą bitwą, aby zabrać w okolice Warszawy zapasy paliwa.
Niemiecki sprzęt, który nie został zniszczony w walce Polacy podpalali lub wysadzali granatami. W sumie zlikwidowano 16 czołgów oraz 14 wozów pancernych i ciężarówek. Zginął też niemiecki dowódca [różne źródła podają jego stopień jako: majora, podpułkownika lub pułkownika]. Bardzo cenne okazały się znalezione przy nim mapy z naniesionymi kierunkami niemieckich uderzeń. Niemieckiego dowódcę pochowano przy stawie zwanym przez mszczonowian Zdrojem (obecnie zbiornik p.poż przy ulicy Grójeckiej).
Jeszcze większe straty niemieckie wylicza w swojej relacji kapitan Ogrodnik. Zgodnie z tym co zawarł w spisanych wspomnieniach w Mszczonowie „ […] wzięto do niewoli 2 oficerów, 35 szeregowych oraz kasę oddz. w której znajdowało się 21000 mk. niem. Zniszczono 3 najcięższe czołgi i 22 lekkie; spalono ok. 20 samochodów ciężarowych i 10 osobowych oraz kilkanaście motocykli. Dowódca oddz. pancernego - mjr został zabity.”
Zwycięska bitwa mszczonowska dodała naszym żołnierzom wiary w zwycięstwo. Uwierzyli oni, że nie wszystko jest jeszcze stracone. Na własne oczy ujrzeli, że „butni i niezwyciężeni” Niemcy, których pancerna potęga tak przerażała świat nie zawsze byli tacy jak przystało na bohaterów, którymi się mienili. W wyniku zwycięstwa wielu żołnierzy Wehrmachtu w tym także oficerów wzięto do niewoli. Pewnego majora polscy żołnierze znaleźli ukrytego w jednym z domów pod łóżkiem. Wyciągnęli go z kryjówki za nogi i zgodnie z rozkazem odprowadzili na rynek do dowódcy. Podpułkownik Wnuk widząc prowadzonego jeńca był zdziwiony dlaczego stąpa on tak szeroko. Żołnierze zameldowali zgodnie z prawdą, że to z powodu „pachnącego efektu” jego strachu, jaki nagle znalazł mu się w spodniach. Podpułkownik z trudem stłumił śmiech, po czym zwrócił się do Niemca.....-„panie majorze patrzą na pana pańscy żołnierze, proszę się uspokoić, Polacy nie rozstrzeliwują jeńców”.
W warunkach frontowych ludzkie reakcje bywają różne i nie powinien ich oceniać nikt kto sam nie doświadczył wojennej grozy. W tym jednak przypadku sprawa dotyczy oficera armii, która chciała być podobna do rzymskich legionów, a w swej dumie wprost zatraciła opamiętanie. Czuję się więc usprawiedliwiony...
31 pułk opuścił Mszczonów o dziewiątej rano. Bohaterski dowódca, który zasłużył na podziw swoich żołnierzy wyjeżdżał z miasta jak prawdziwy zwycięzca - konno. Wraz z Kaniowszczykami opuszczało miasto 200 oswobodzonych polskich jeńców. Mszczonowianie żegnali żołnierzy ze łzami w oczach. Pytali się ich – „co dalej...?”. Wielu młodych chciało się zaciągnąć do oddziału. Mieszkańcy rozumieli, że po wyjściu polskiego wojska do Mszczonowa znowu wjadą żołdacy spod znaku swastyki. Tak też się stało. 31 pułk wycofał się z Mszczonowa do lasów grzegorzewickich, położonych na wschód od miasta. Niedługo potem w Mszczonowie ponownie pojawili się Niemcy. Przed ponownym wkroczeniem ostrzelali miasto. Później zemścili się okrutnie rozstrzeliwując pod murem kościelnym: proboszcza Józefa Wierzejskiego, burmistrza Aleksandra Tańskiego oraz miejscowego lekarza Stanisława Zarachowicza. 11 września w pobliżu plebani został też zastrzelony ks. Władysław Gołędowski. Niemcy bestialsko pozbawili go życia, w chwili gdy opatrywał rannego.
Doktor Witold Jarno tak podsumowuje bitwę mszczonowską:
„Zdobycie przez pododdziały 31 pSK Mszczonowa było wyczynem, który przyniósł pułkowi chwalę. Swoim działaniem doprowadził on choć na krótko do powstania paniki w niemieckim dowództwie, nieorientującym się w siłach, jakie wzięły udział w porannej walce. Strzelcy odnieśli chwilowy sukces taktyczny, który - choć nie przyniósł wymiernych korzyści operacyjnych - podniósł jednak upadające morale. Warto podkreślić, że za swój wyczyn 31 pSK jako jedyny z pułków strzelców kaniow¬skich został w 1966 r. odznaczony orderem Virtuti Militari. W dowództwie niemiec¬kim wiadomość o zdobyciu Mszczonowa wywołała zamieszanie i chwilową konster¬nację, gdyż nie spodziewano się już w tym rejonie większych oddziałów polskich. Natychmiast też w kierunku miasta skierowano pododdziały rozpoznawcze 1 i 4 DPanc oraz główne siły 31 DP, rezygnując tym samym z forsowania Wisły w okolicach Góry Kalwarii.”
Pamięć o bohaterach
11 września 1939 roku to historyczna data dla Mszczonowa. Do dziś mieszkańcy pamiętają o bohaterskich żołnierzach 31 pułku Strzelców Kaniowskich i nazywają ich wymownie „swoimi żołnierzami”. Bitwę mszczonowską powinno się nazywać „niedocenianym zwycięstwem”. Zakończyła się ona kompletnym rozbiciem oddziałów niemieckich, a mimo to historycy dość rzadko o niej wspominają. Polska armia w 1939 roku odniosła niewiele sukcesów. Z reguły ulegała o wiele lepiej wyposażonym oddziałom Wehrmachtu. W Mszczonowie było zupełnie inaczej. Polacy zmiażdżyli teoretycznie silniejszego wroga. Dlatego należy im się pamięć i szacunek. Zasłużyli na niego ofiarą swojej krwi.
Piotr Dymecki
Autor art. (ur.1971) redaguje Gminny Biuletyn Informacyjny "Merkuriusz Mszczonowski". Jest współtwórcą Wirtualnego Muzeum Ziemi Mszczonowskiej i jednym z organizatorów powstającego muzeum.
Literatura:
Chojnowski L., „Mszczonów w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej” 1977r.,
Jarno W., „Strzelcy Kaniowscy w latach 1919-1939”, Warszawa 2004,
Kasperkiwicz S.,„Kronika 7-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej nr1 w Mszczonowie” Kukuła P.„Maszerują Strzelcy”, Łódź 1972 r.,
Stanisław Świerczyński - działonowy 31 pSK „Bitwa w Mszczonowie” tekst opublikowany w broszurze, „Walka i Praca - XXX lat LWP”. Broszura ZBoWD ,Łódź 1973 r.,
Piński Stanisław por. 321 pSK - wspomnienia spisane przez autora w 1977 r.,
„Żołnierz polski w kampanii wrześniowej”, dodatek do nr 31 „Wiadomości Polskich” z 23 X 1941 r. |
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
 |
|
|
 |
bolas
kapral podchorąży
Dołączył: 05 Sie 2005
Posty: 13056
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 27 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: II Rzeczpospolita
|
| Wysłany: Wto 0:24, 17 Lut 2009 Temat postu: |
|
|
Ciekawym uzupełnieniem lektury będą na pewno zdjęcia Mszczonowa z okresu zaraz po walkach. Również na forum "Odkrywcy" jest cały wątek poświecony temu tematowi. Co ciekawsze wrzucam i tutaj.
Link:
[link widoczny dla zalogowanych]
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
Domen
Dołączył: 21 Mar 2009
Posty: 2
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Sob 19:35, 21 Mar 2009 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | | Zginął też niemiecki dowódca [różne źródła podają jego stopień jako: majora, podpułkownika lub pułkownika]. Bardzo cenne okazały się znalezione przy nim mapy z naniesionymi kierunkami niemieckich uderzeń. Niemieckiego dowódcę pochowano przy stawie zwanym przez mszczonowian Zdrojem (obecnie zbiornik p.poż przy ulicy Grójeckiej). |
W Mszczonowie 11 września 1939 poległ kapitan Friedrich Albrecht, urodzony 19.10.1888.
Oczywiście całkiem możliwe, że poległ jeszcze jakiś wyższy stopniem oficer.
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Domen dnia Sob 19:37, 21 Mar 2009, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
woj
Dołączył: 02 Paź 2008
Posty: 148
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 4 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Wrocław
|
| Wysłany: Śro 13:09, 02 Wrz 2009 Temat postu: |
|
|
Na forum [link widoczny dla zalogowanych]
znalazlem ciekawa wzmianke o zniszczeniu Pz.Kpfw.IV bezposrednim trafieniem z armaty "prawoslawnej" wz. 1902/26 kaprala Świerczyńskiego, z plutonu artylerii pułkowej 31 pułku Strzelców Kaniowskich o świcie 11 września.
A z Panzera zostala kupa zlomu.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
bolas
kapral podchorąży
Dołączył: 05 Sie 2005
Posty: 13056
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 27 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: II Rzeczpospolita
|
| Wysłany: Śro 13:22, 02 Wrz 2009 Temat postu: |
|
|
Panzer-szajser 
W temacie najbardziej żałuję, że polskie pelotki nie miały amunicji przeciwpancernej.
To by była krwawa jatka, wyobraźcie sobie szybkostrzelną, ładowaną z magazynków armatę 40 mm Boforsa przeciw panzerom. Nie było by co zbierać, a wrażenie psychologiczne musiałoby być potężnę ...
Porównanie może kiepskie, ale wystarczy rzucić okiem na współczesne testy aktualnego Boforsa 40mm. Szybkostrzelność podobna, choć oczywiście o wiele nowocześniejsza amunicja. Mimo wszystko filmik pozwala sobie jednak wyobrazić polską pelotkę 40mm z ammo ppanc versus szajser-panzer
http://www.youtube.com/watch?v=-3hC0vsZ5-8
<object width="425" height="344"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/-3hC0vsZ5-8&hl=pl&fs=1&"></param><param name="allowFullScreen" value="true"></param><param name="allowscriptaccess" value="always"></param><embed src="http://www.youtube.com/v/-3hC0vsZ5-8&hl=pl&fs=1&" type="application/x-shockwave-flash" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" width="425" height="344"></embed></object>
A tu amerykańska bodajże wersja, b. podobna do naszej:
http://www.youtube.com/watch?v=izWVwCTBXBw
<object width="425" height="344"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/izWVwCTBXBw&hl=pl&fs=1&"></param><param name="allowFullScreen" value="true"></param><param name="allowscriptaccess" value="always"></param><embed src="http://www.youtube.com/v/izWVwCTBXBw&hl=pl&fs=1&" type="application/x-shockwave-flash" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" width="425" height="344"></embed></object>
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez bolas dnia Śro 13:33, 02 Wrz 2009, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
woj
Dołączył: 02 Paź 2008
Posty: 148
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 4 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Wrocław
|
| Wysłany: Śro 14:24, 02 Wrz 2009 Temat postu: |
|
|
Filmik robi wrazenie, ale chyba idziesz troche za daleko 
Rownie dobrze mozna by sobie wyobrazic 300 Hurricane i tylez Dewoitine na polskim niebie
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez woj dnia Śro 14:27, 02 Wrz 2009, w całości zmieniany 2 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
bolas
kapral podchorąży
Dołączył: 05 Sie 2005
Posty: 13056
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 27 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: II Rzeczpospolita
|
| Wysłany: Śro 14:34, 02 Wrz 2009 Temat postu: |
|
|
W Grodnie polskie 40-tki (94 b. art. plot) dość łatwo ostrzeliwały czołgi sowieckie. Tam co prawda nie tyle je raziły ogniem, co sam ogień, mimo że fizycznie nieskuteczny, powodował panikę i sowieci porzucali czołgi. Pociski odłamkowe się odbijały od pancerzy, ale samo natężenie ognia robiło wrażenie odpowiednie.
W Wilnie również w okolicy Ostrej Bramy 2 działa 20 baterii plot waliły do sowieckich czołgów. Skutek podobny, bo amunicja zaplająco-odłamkowa, służyła do niszczenia celów powietrznych, a nie opancerzonych naziemnych. Często jednak ostrzał powodował porzucenie wozu, a ten później obroncy palili butelkami z benzyną. W Wilnie Sowieci stracili 5 czołgów i 4 samochody pancerne, a w Grodnie 19 czołgów i 3 samochody pancerne. Nie jest wyszczególnione jak wiele z nich to ofiary pelotek.
Mimo wszystko z relacji odnoszę wrażenie, że gdyby tylko miały odpowiednią amunicje, mogłyby się doskonale sprawdzić również jako przeciwpancerne. Myślę, że blachy pancerne by tylko fruwały po okolicy
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez bolas dnia Śro 14:57, 02 Wrz 2009, w całości zmieniany 3 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
woj
Dołączył: 02 Paź 2008
Posty: 148
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 4 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Wrocław
|
| Wysłany: Śro 15:11, 02 Wrz 2009 Temat postu: |
|
|
Ja sie wcale nie dziwie, ze sowieccy tankisci nie wytrzymywali psychicznie.
W 1939 r. zdecydowana wiekszosc sowieckich czolgow stanowily T-26 i BT wszystkich typow. Byly to maszyny tak slabo opancerzone, ze mozna je bylo, w sprzyjajacych okolicznosciach, zniszczyc ogniem cekaemow.
Trafienie 40 mm, lecacego z predkoscia 850 m/s, wazacego kilogram pocisku w max. 15 mm plyte pancerna, powodowalo wybrzuszenia pancerza i byc moze razace zaloge odpryski wewnatrz kadluba, a juz na pewno panike.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
swirek
Dołączył: 18 Mar 2010
Posty: 2
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Opole
|
| Wysłany: Czw 10:40, 18 Mar 2010 Temat postu: |
|
|
Zamieszczony w temacie artykuł jest bardzo ciekawy. Dla mnie tym bardziej, że są w nim relacje Stanisława Świerczyńskieg. Chciałbym bardzo uzyskać do tego artykułu tj. "Bitwa w Mszczonowie" zamieszczonego w „Walka i Praca - XXX lat LWP”. Broszura ZBoWD ,Łódź 1973 r. Bardzo proszę o pomoc w jego uzyskaniu. Jednocześnie proszę o podpowiedź czy są materiały źródłowe (listy żołnierzy i inne dokumenty) dotyczące 31 pSK ( stan z 1939 roku).
Pozdrawiam
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
filon1995
Dołączył: 11 Wrz 2010
Posty: 1
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Sob 21:13, 11 Wrz 2010 Temat postu: |
|
|
Ja jestem ze Mszczonowa i wczoraj o 17 zaczeła sie rekonstrukcjia. Była ciekawa. Sam jako mieszkaniec Mszczonowa przeżywalem to bardzo lecz trudno histori nikt nie zatrzyma . NiEdaleko bylA Rekonstrukcjia od mjejsca bitwy. W mjejscu bitwy rosnie park. NIe bede już wam spamował jak cos pytajkcie bede rzadko na forum ale na prive pytajcie ..
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
kiler
Dołączył: 01 Lip 2006
Posty: 8
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: LBT
|
| Wysłany: Wto 10:40, 21 Wrz 2010 Temat postu: |
|
|
Niestety, czynniki wyższe WP II RP nie podzielały waszych pomysłów. Jeśli dobrze pamiętam to we wspomnieniach rtm. Ludwika Ferensteina z 10 BKZmot. jest opisane, jak dostał on ostrą reprymendę na jakichś manewrach za pomysł użycia plotek do obrony ppanc. .
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
sekest
strzelec
Dołączył: 08 Lut 2008
Posty: 629
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 3 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: wschód
|
| Wysłany: Śro 0:23, 22 Wrz 2010 Temat postu: |
|
|
Zapalnik w plot. działał natychmiastowo tzn. po trafieniu w pancerz natychmiast się rozrywał z siłą rażenia porównywalną z granatem obronnym, co oczywiście było mało skuteczne. Wystarczyło by z pocisku"40" wykręcić zapalnik i PzkwIII "prostopadle" byłby zatrzymany... . Dlaczego do "40" nie zrobiono ppanc'ów, chociażby najtańszych -monoblokowych? Przy potężnej prędkości pocisku i zasięgu (ok.2km) armaty aż dziw bierze, że tego nie uczyniono, tym bardziej, że do haubic produkowano ppance. Ale i tak w przypadku haubic wrześniowe panzery na mniejsze odległości zwalczano strzelając "na rozprysk" tj. celując w ziemię kilka-kilkadziesiąt metrów przed czołgiem, do którego następnie dolatywały rozproszone odłamki itd.
P.S. Link na temat haubicy przeciwko panzerom podał wyżej WOJ
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
Grzegorz Nowak (W)
strzelec
Dołączył: 10 Lis 2005
Posty: 2884
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 8 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Łódź-Wieluń
|
| Wysłany: Śro 8:29, 22 Wrz 2010 Temat postu: |
|
|
Czarek, z prostego powodu... amunicji do plotek było ok 2% obliczanego zapotrzebowania ...
dlatego cała para szła na produkcje plot... i były zakazy..
rozumiem ten punkt widzenia, ale i tak mi żal że chociaż trochę ppanców nie było produkowanych...
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
|
fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
gGreen v1.3 // Theme created by Sopel &
Programosy
|
